Wgląd w historię kota domowego.
„Nieważne, czy kot jest szary, czy czarny, byleby łapał myszy.”
Deng Xiaopin
Kim jest kot?
Kot domowy (Felis catus) należy do kotowatych (felidae), tj. rodziny ssaków z rzędu drapieżnych (Carnivora) i pochodzi najprawdopodobniej od kota nubijskiego (Felis lybica).
Na podstawie badań DNA stwierdza się, że kot domowy oddzielił się od swoich dzikich przodków 13000 lat temu.
Kot w starożytności
Zwierzę żyjące w dolinie Nilu polowało na ptaki, szczury, węże.
Ludzie szybko dostrzegli korzyści z jego obecności.
Koty ograniczając populację gryzoni w czasie ich ataku na pola uprawne i spichlerze, co wiązało się z pojawianiem się szczurów w czasie wylewów Nilu – wpływały na ilość i jakość upraw.
Polując na węże koty czyniły domostwa bezpieczniejszymi.
Nie odganiane, wręcz zachęcane by chciały przebywać w osadach, objęte troską przez przygarnianie i dokarmianie – stały się ważne współuczestnicząc w życiu ludzi.
A nie było to łatwe, bowiem zwierzęta te kochają wolność, chętnie łączą się poza domem w celu utrzymania gatunku, są niezależne, zaradne, sprytne i wytrzymałe.
Kiedy koty zostały udomowione?
Samo udomowienie kota przypisuje się głównie starożytnym Egipcjanom, lecz badania archeologiczne wskazują, że koty żyły z ludźmi już wcześniej. Na Cyprze odkryto grobowiec pochodzący sprzed 10 tys. lat, zawierał on szczątki człowieka pochowanego z kotem.
Ogólnie przyjmuje się, że udomowienie kota nastąpiło 9500 lat temu.
Fakt potwierdzają badania DNA wykonane przez naukowców z Instytutu Jacquesa Monoda w Paryżu.
Wnioski oparto o badania szczątków ponad 200 kotów, pochodzących z czasów egipskich, z grobów Wikingów, oraz z epoki kamienia.
Dzięki niezwykłym możliwościom dostosowywania się do różnych warunków naturalnych i kulturowych panujących na Ziemi, obecnie kota domowego można spotkać wszędzie poza Antarktydą.
Kot w starożytnym Egipcie
W starożytnym Egipcie koty zyskały duże uznanie.
Ceniono je za przydatność, zwinność, płodność, mądrość, a z czasem uznano za święte i to niezależnie od umaszczenia, utożsamiając je z Bastet – boginią miłości, radości, muzyki, domowego ogniska, płodności i kotów.
Tu kotom oddawano cześć i uznawano za magiczne stworzenia.
Egipcjanie zaczęli je czcić do tego stopnia, że zwłoki zmarłego kota były mumifikowane.
Ponadto zwierzęta chroniło surowe prawo.
W tamtych czasach za zabicie kota oprawca mógł być skazany na śmierć.
Rozprzestrzenianie kotów po świecie łączy się z rozwojem handlu, a zajmowana przez nie pozycja w domostwach – określona została przez człowieka i jego kulturowe przekonania.
Jak wyglądała migracja kotów?
Mimo zakazu handlu kotami w Egipcie fenickim i macedońskim kupcom, udało się je zdobyć, by później intratniej odsprzedawać mieszkańcom Grecji, Krety czy Italii.
Dla Greków koty były początkowo zwierzętami domowymi, szybko jednak wyparły wykorzystywane tu do polowań na gryzonie łasice.
Rozprzestrzenienie się kotów w Europie miało miejsce w czasach rzymskich i dotyczyło całego Imperium Rzymian.
Kot był drogi i mgli pozwolić sobie na niego tylko najbogatsi.
Z czasem posiadanie kota stawało się powszechne.
Kot – kojarzony z boginią łowów, lasów, gór, księżyca i płodności Dianą – był strażnikiem domostwa, obrońcom zbiorów i zapasów żywności przed gryzoniami, a więc posiadał wysoką rangę. Był wartościowy i ważny.
Czarny kot
Przenikanie starożytnych zdarzeń, wierzeń, praktyk i legend do życia kulturowego ludności ery nowożytnej pociągnęło również historie kontrowersyjne i w skutkach dramatyczne.
Dotyczy to szczególnie kota maści czarnej.
Z czasów egipskich, czarny kot stał się symbolem nieszczęścia, w czasach najazdu Etiopczyków w VIII wieku p.n.e. – połączono wtedy czarny kolor skóry Etiopczyków ze znaczeniem koloru, któremu przypisywano nieszczęścia, szczególnie, że odnosił się do Seth – boga zła i piekieł.
Na obszarze Europy łączenie czarnego kota z czarownicami obrazuje bogini czarów, którą jest Aradia. To córka etruskiej bogini Diany i Lucyfera posiadającego czarnego kota.
Aradia wysłana została przez rodziców z czarnym kotem na ziemię, by uczyć ludzi magii.
W mitologii nordyckiej znana jest bogini Freja przemieszczająca się w rydwanie ciągniętym przez dwa uskrzydlone koty. Ona po przyjęciu chrześcijaństwa przez kraje nordyckie uznana została za czarownicę.
Ciężkie dla kotów czasy nastały, gdy uznano je za siły nieczyste, przez co zaczęto je masowo zabijać.
Kot w kościele
Duchowni używając swej władzy diabolizowali kota, nadając mu demoniczny i niebezpieczny wymiar.
Bulla papieża Grzegorza z 1233 roku ustanowiła, że kot „jest sługą diabła”.
Bulla papieża Jana XXII z 1326 roku, zdefiniowała czary jako herezję, dając początek polowaniom na czarownice, a bulla papieża Innocentego VIII z 1484 roku kreśliła jako obowiązek Inkwizycji palenia na stosie czarownic wraz z ich kotami.
Zjawisko swe apogeum osiągnęło w XVI i XVII wieku.
W czasach rozprzestrzeniania się religii chrześcijańskiej i wzrostu potęgi kościoła w Europie, każdego, kto wielbił czarne koty, uznawano za sługę szatana, bowiem same czarne koty łączono z magią i uważano za posłańców diabła.
Ci, którzy odważyli się przyjąć czarnego kota pod swój dach ryzykowali życiem zarówno swoim, jak i kota.
Dopuszczalne były tylko koty posiadające jakąkolwiek białą plamkę przy swej czerni.
Do dzisiaj białe włosy wokół szyi i poniżej określa się jako „palec boży”.
Krucjata przeciwko herezji i wszystkim podejrzewanym o satanizm, zostawiła trwałe piętno na kartach historii nie tylko kota. XVII wiek to czas kiedy koty bez względu na umaszczenie zaczęły też wracać do łask.
Ten wyjątkowy łowca gryzoni odzyskiwał swój szacunek w czasach trudnych epidemii dziesiątkujących ludność.
Kot, pogromca szczurów
Król Ludwik XIII z miłości do kotów, przywrócił im rolę pogromców szczurów, kończąc zagładę tych zwierząt.
Zresztą bez względu na kulturowy stosunek człowieka do kota, zwierzęta te towarzyszyły w czasie podróży jako koty okrętowe przeciwdziałające pladze myszy pod pokładem.
Koty w całym biegu historii wspierają ludzi w walce z gryzoniami.
I ten powód stał się przyczyną ich rozpowszechnienia na wszystkie kontynenty poza Antarktydą.
Kot – wyjątkowe stworzenie
Ludzie dostrzegli wyjątkowość kota. Pewnym stało się, że sama obecność kota działa uspokajająco na ludzi.
Współczesnym potwierdzeniem tego zjawiska jest doceniona przez człowieka historia kota okresu dwóch wojen w Europie.
Wtedy koty pozwalały przetrwać żołnierzom w okopach działając pozytywnie na ich psychikę. Obecność kota obejmowała zadania: poważne – walkę z gryzoniami – oraz terapeutyczne, jako wypełnianie czasu spokojem.
Kot Simon został odznaczony pośmiertnie medalem Dickin, tj. brytyjskim odznaczeniem wojskowym, które przyznawano zwierzętom zasłużonym w czasie wojny.
Simon towarzyszący w czasie podróży jako kot okrętowy przeciwdziałający pladze myszy pod pokładem bezspornie utrzymywał morale załogi statku. Był ulubieńcem, maskotką i traktowano go jak amulet – „czarny kot przynoszący szczęście”.
Kot współcześnie
Dzisiaj kot to zwierzę zdecydowanie domowe.
Obecny wygląd, związany z rasą bardzo się od siebie różni.
Spotyka się koty z gęstym i długim futrem, jak i zwierzęta bezwłose, różna jest też wielkość.
Kot stał się członkiem rodziny aktywnie uczestnicząc w jej codziennym życiu.
Miłośnicy kotów dzielą z nim wszystko od posiłków, przez sen, czas rozrywki, na wiele mu pozwalamy.
Zaspokajamy mu nie tylko potrzeby bytowe kupując doskonałe karmy, wygodne legowiska, ale również zależy nam na jego radości, zadowoleniu i szczęściu.
Stąd poszukujemy dla niego zabawek, by cieszyć się wspólnie spędzanym czasem.
Są miejsca na świecie gdzie powszechnie kocha się koty.
Tym miejscem jest przykładowo Turcja. To tu nagrano i upowszechniono życie wolnych kotów.
W filmie Kedi są miski na ulicach, wszyscy je kochają, nikt nie odgania bezdomnych zwierząt.
W Japonii możemy spotkać Wyspę Kotów na Aoshimie.
Przybija tu dwa razy dziennie prom przywożący turystów i jedzenie dla mieszkańców.
W miejscu tym nie ma sklepów, samochodów, a ilość wielbicieli kotów chcących nacieszyć się zwierzakami ograniczona maksymalnie do liczby 34.
W wielu miejscach na świecie obok tradycyjnych i ogólnie znanych wystaw kotów rasowych umożliwia się kotom przebywać tam gdzie ludzie, powstają kocie kawiarnie.